Kanserde Bitkisel Ürün Takviyeleri ve Beslenme
Kanserde Bitkisel Ürün
Onkoloji hastalarının aklına takılan önemli sorulardan biri, hastalık boyunca nasıl beslenmeleri gerektiği ve bitkisel takviye ürünlerinin tedaviyle birlikte kullanılıp kullanılamayacağıdır. Öncelikle kemoterapi alan hastaları düşündüğümüzde, kemoterapi esnasında mümkün olduğu kadar alternatif tıp ürünlerini kullanmamaları (özellikle zerdeçal, keten tohumu, propolis, reisha mantarı vb) gerektiği bilinmelidir. Bu tarz bitkisel ürünlerin kemoterapi ilaçlarının karaciğer üzerinden yapılan ve ilacın etkin hale gelmesini sağlayan kimyasal olaylar (ilaç metabolizması) üzerine, ayrıca ilaçların vücuttan temizlenmesi üzerine olumsuz etkileri olabilmektedir. Maalesef azımsanmayacak kadar hastada kemoterapi ertelemelerini gerektiren karaciğer/böbrek hasarı olabilmektedir. Bu etkiler çoğunlukla zaman içinde geriler, ancak bazı hastalarda kan parametrelerindeki düzelme ayları bulabilmektedir, dolayısıyla hastalık, etkin tedavi alınamadığından kötüleşebilir ya da hasta artık tedavi alamayacak hale gelebilir. Hedefe yönelik tedaviler (akıllı ilaçlar) ve immunoterapi gibi ajanların kullanımı da alternatif tıp ürünleri nedeniyle oluşabilecek yan etkiler nedeniyle sekteye uğrayabilir ya da etkilenebilir.
Greyfurt suyu karaciğerde pek çok ilacın metabolizmasının sağlayan kimyasal olayları etkileyebildiğinden kemoterapi ilaçları ve hedefe yönelik ilaçlarla birlikte kullanımı uygun değildir. Ancak diğer meyve ve meyve sularının herhangi bir etkileşimi yoktur. Fakat her ne kadar şekerin kanser üzerine etkisi çalışmalarla kanıtlanmış olmasa da kanser hücrelerinin glukozu kullanarak metabolizmalarının artabileceği ve bunun dışında aşırı glukoz tüketimi nedeniyle oluşan insulin direncinin kanser büyümesini tetikleyebileceği bilinmelidir. Bu nedenle mümkün olduğu kadar aşırı şekerli beslenmeden uzaklaşılmalıdır. Bazı hasta yakınlarının sıklıkla hastanın kemoterapi sonrası kan değerlerinin düşmesini engelleyebilmek adına hastalara aşırı bal ve pekmez vermelerinin kan şekerinin yükseltmekten ve insulin direnci oluşturmaktan başka bir etkisi yoktur. Arı poleni, bal, pekmez verilmesi zararlı değildir; ancak ölçülü verilmelidir. Kan değerlerinin yükselmesi için hastanın sağlıklı ve sebze ağırlıklı beslenmesi yeterlidir. Bunun dışında hastayı aşırı yedirmeye zorlamak zaten bulantıları da olan hastanın psikolojik olarak daha çok mide bulantısı olmasına ve iştahsızlığa yol açabilir.Kemoterapi ve diğer tedaviler sırasında olabilecek bulantı ve hazımsızlık şikayetlerini artırabileceğinden, hastaların genel anlamda aşırı yağlı, kızartma tarzı, fazla baharatlı gıdalardan, asitli içeceklerden uzak durmaları uygun olur. Kırmızı et tüketilmesi yasak değildir, ancak mangal, ızgara türevi pişirme şekillerinde daha çok kanserojen olduğundan özellikle erken evre kolorektal kanserli hastalarda dikkatli tüketilmesi uygun olur. Açık çay, kahve ve bitki çaylarının abartılmamak kaydıyla (günde 1-2 fincan) tüketilmesinde bir sakınca yoktur.
Hastaların özellikle merak ettikleri bir başka konu da süt, süt ürünleri ve yumurta tüketimidir. Protein ve Kalsiyum-D vitamini içeren bu gıdaların mutlaka tüketilmesi gerekmektedir. Kaldı ki bazı kanser tiplerinde (özellikle son çalışmalarda kolon kanserinde) kanda D vitamin düzeyi yüksek olan hastaların kemoterapiye daha iyi yanıt verdiği gösterilmiştir. D vitamini düşük olan bireylerin D vitamini ve kalsiyum takviyesi almasında bir sakınca yoktur. Ancak normal D vitamini ve kalsiyum düzeyi olan hastalarda fazla D vitamini ve diğer vitaminlerin verilmesinin faydası gösterilememiştir. Bu nedenle onkoloji hastalarının sıklıkla merak ettiği ek vitamin takviyesinin faydası yoktur. Bu çalışmalarla da gösterilmiştir; özellikle prostat kanseri gelişimini önlemekte vitamin E ve selenyum takviyesinin etkisini araştıran bir çalışmada herhangi bir fayda olmadığı gösterilmiştir.
KANSERDEN KORUNMA VE TEKRARLAMA RİSKİNİ AZALTMADA FİZİKSEL AKTİVİTE ÖNEMLİDİR!
Erken evre onkoloji hastalarının tümünde egzersiz ( haftada 3-4 gün en az 30 dakika yürüyüş ya da hafif jimnastik) ve kilo kontrolünün hastalığın tekrarlama riskini azalttığına dair çalışmalar vardır. Obezite önlenmelidir. Obezite ile gelişen insülin direnci yoluyla büyüme faktörlerinin yapımı artmakta, bunlar da hücre içi sinyal yolaklarını tetikleyerek sessiz konumda olan kanser hücrelerinin yeniden büyüme ve çoğalmasını artırabilmektedir. Yani kilolu birey, sağlam ve dayanıklı birey demek değildir.
Özetle onkoloji hastalarının beslenme ve fiziksel aktivite açısından hayatı kısıtlanmamalıdır. Dengeli beslenme (sebze ve meyve ağırlıklı) ile egzersiz ve fiziksel aktivite içeren sağlıklı yaşam tarzını sağlamak esastır. Ek vitamin takviyesi aşırı kilo kaybı ve kandaki vitamin düzeyleri düşüklüğü dışında önerilmemelidir. Kemoterapi ve diğer hedefe yönelik tedavi alan hastalar, ilaç etkileşimi yapabileceğinden greyfurt suyu tüketmemelidir. Alternatif tıp ürünleri doktorun bilgisi olmadan kullanılmamalıdır, zarar verebilir.